Луқмон БОЙМАТОВ
6 июн - Рӯзи миллии кишвари Суед (Шветсия) аст. Суед бузургтарин кишвари Скандиновӣ ва шашумин давлати бузурги Урупо маҳсуб мешавад. Ҷамъияташ беш аз 9, 6 миллион нафар. Ҳукумати кишвари Суед - Подшоҳии машрута (конситутсионӣ) аст ва давлат ба шакли порлумонӣ идора мегардад. Подшоҳ дар ин кишвар танҳо мақоми ташрифотӣ дорад ва кишварро Нахуствазир идора мекунад.
Пас аз поёни Ҷанги Сард, Суед дар соли 1995 ба кишварҳои узви НАТО пайваст ва пас аз муддате бо як референдум аз НАТО хориҷ шуд. Ин кишвар узви Иттиҳоди Урупо, Созмони Милали Муттаҳид, Шӯрои Урупо, Созмони ҷаҳонии тиҷорат, Созмони ҳамкорӣ ва тавсеъаи иқтисодӣ ва Шӯрои Нордик мебошад.
Суед ҳаштумин саронаи тавлиди нохолиси дохилиро дар ҷаҳон доро мебошад ва аз ҷойгоҳи бисёр волое дар ҷанбаҳои мухталифи миллӣ, монанди озодӣ, ихтилофи табақотӣ, рифоҳ (сатҳи зиндагӣ ва маишат) ва тавсеъаи инсонӣ дорад.
Мардуми Суед мисли мардумони Норвеж (Норвегия), Исланд ва Донмарк (Нидерланд) аз шохаи германии ақвоми ҳиндуурупоӣ маҳсуб мешаванд. Табори онон ба вайкингҳо мерасад. Кайфият ва саҳи зиндагии шаҳрвандони суедӣ бисёр боло ва бекорӣ дар ин кишвар пойин аст. Иқтисодаш бар пояи мушорикати мардум дар сармоягузорӣ пойдор мебошад.
Нахуствазир ё Садри Аъзам дар воқеъ раиси Ҳайъати вазирони кишвари Суед аст. Ин мақоми расмӣ-давлатӣ фақат аз тарафи порлумон таъйин ва сабукдӯш мегардад. Ҳукумат бо сарвари нахуствазир дар назди порлумон (Риксдог) посухгӯи фаъолияташ аст. Тибқи Қонуни асосии Суед мақоми нахуствазир масъули таҳия ва пиёда кардани сиёсатҳои дохилӣ ва хориҷии кишвар аст. Муҳимтарин вежагии амалкарди нахуствазири кишвар дар умури хориҷӣ ин аст, ки бояд бо парлумон тавофуқ ва ҳамоҳангӣ дошта бошад. Риксдог ҳаққи барканор кардани нахуствазир ва ҳукуматро дорост.
ШАММАЕ АЗ ВЕЖАГИҲОИ БАРХӯРДИ МАРДУМ БО НАХУСТВАЗИРИ ХУД
Мақоми нахуствазир дар кишвар фақат барои хидмат ба мардум аст, на ба хотири раҳнамоӣ ва ҳукумат. Эътибораш ва ҳаққу ҳуқуқи ӯ дар пеши мардум ба андозаи як муаллим ва ё устоди донишгоҳ аст ва беш аз ҳам ин нест. Ҳаққи мардум бар ҳаққи нахуствазир бартар аст. Ҳатто аз наҳваи бархӯрди мардум бо нахуствазири кишварашон метавон возеҳ мушоҳида кард, ки ҳукумат дар ихтиёри мардум аст.
Ҳаргиз нашудааст, ки мардуми Суед ба нахуствазири кишвараш ба алқоби вежа, ба мисли: «Аълоҳазрат», «Ҷаноби олӣ», «Раҳбари миллат», «Падари миллат» ва ғ. муроҷиа намояд. Насби ҳар навъ алқоб ва таърифҳо бар шахсияти нахуствазир дар сунан ва фарҳанги суедӣ ба кулл бегона аст, чаро ки ҳар навъ мадҳиясароӣ бар масъулини кишвардорӣ аз назари мардуми Суед як навъ тавҳин нисбат бар Қонуни асосии кишвар ва меъёрҳои арзиши инсонӣ метавонад бошад.
Ҳеч нашудааст, ки нахуствазиро мардум тантанавор, бо рақсу суруд, бо хондани шеъру таронаҳо, бо ироаи шеъру достонҳо пешвоз гирифта бошанд. Гулрезиҳо зери пойи нахуствазир ё андохтани қолиҳо зери пойи масъулин кишвардорӣ ва ё пешовардани ҷавондухтарону писарон пеши масъулин аз назари суедӣ залил кардани манзалати шахсият ва поймол намудани ҳуқуқи шаҳрванд маҳсуб мешавад.
Падидаи роҳбандон ва ё манъи ҳаққи пиёдагардон дар муҳимтарин хиёбонҳои пойтахт ва ё шаҳрҳои бузург ҳангоми пазириши «меҳмонони олиқадр» ва ё барои ташрифи масъулини боломақоми кишвар бар остонҳо, шаҳру вилоёти кишвар мавҷуд нест. Гузашта аз ин, нахуствазир бидуни ҳамоҳангӣ бо мудирони Коммунҳо (вакилони мардум дар шаҳрҳо) ҳаққи ташриф овардан ба шаҳру вилоёти кишварро надорад.
Дигар аз масъулиятҳои бисёр муҳими Ҳукумати Суед назди мардумаш дифоъ аз ҳаққи шаҳрвандонаш дар кишварҳои хориҷӣ ва ҳалли мушкилоти пешомадаи онҳо дар сарзаминҳои бегона аст. Чунончӣ, барои қиёс, талошҳоеро, ки як сафоратхонаи давлати Суед барои дифоъ аз ҳаққи шаҳрванди 18-солаи туристаш, гӯйем дар Тайланд кардааст, мардуми тоҷик барои дифоъи ҳаққи маъмулии як ҳазор фарзандони ғариби худ дар Русия накардааст.
Сахтарин ҷурми нахуствазир дар назди мардум сӯйистифода аз мақоми худ ва атрофиёнаш аст. Эҷоди ҳар навъ фасод дар кишвар бадтарин ҷурм маҳсуб мешавад. Аз ин рӯ, нахуствазир мувозиби тасмимоташ дар таъйини вазоиф ва масъулиятҳои давлатӣ аст. Истифода аз вуҷуд ва нуфузи хешу табор ва наздиконаш дар сохтори давлату ҳукумат ҷурми дигаре маҳсуб мешавад, ки ҷубронаш барои ҳар масъуле бисёр гарон меафтад.
Нуктаи бисёр муҳим дар шаклгирии давлат ва кайфияти он, на нахуствазир ё шахсияти он, балки он вобаста аст огоҳии худ мардум аз ҳаққи худ. Нахуствазир худ ба худ нахуствазир намешавад, мардум аст, ки ӯро ба ин мақом ниҳодааст. Мардуми Суед аст, ки ҳаққи худро медонад ва назорат бар амали масъулини кишвар дорад. Суедҳо мегӯянд: агар шахс огоҳ набошад, ҳаргиз озод нахоҳад шуд.