“Тобу боло”. Филми ҷадиде, ки кораш ба тозагӣ ба поён расида ва фарозу нишебҳои муҳоҷирати шаҳрвандони Афғонистонро ба тасвир кашидааст. Ин филм аз сӯи Фақир Муҳаммад Қавидил, ҳунарманди афғон, ки 9 сол мешавад, дар Тоҷикистон муҳоҷир аст, таҳия шуда. Қавидил 9 сол пеш дар филме бо номи “Нанг” нақшофаринӣ кард ва ҳамон филм ӯро аз Афғонистон ба паноҳандагӣ дар Тоҷикистон кашонд. Ӯ мегӯяд: “Дар филми “Нанг” бо бонуе нақш бозӣ кардам, ки хонуми як “Толиб” буд. Пас аз нақшофарӣ он зан ба дасти шавҳари толибаш кушта шуд ва он толиб ба дунболи ман омад, то маро низ бикушад”. Достони муҳоҷир шудани Қавидил аз ҳаминҷо оғоз шуд.
Ин ҳунарманди афғон меафзояд, аз он замон то кунун бо сиёҳрӯзиҳои фаровоне дучор шуд. “Дар Тоҷикистон бо бесарнавиштӣ ба сар мебарем ва ҳеч касе таваҷҷуҳе ба ҳоли муҳоҷирини афғон дар Тоҷикистон надорад. Талхии зиндагии муҳоҷират бисёр аст, зеро дар Тоҷикистон фурсати шуғлӣ вуҷуд надорад”,-таъкид мекунад ӯ.
Ноамниҳои рӯзафзун, набуди фурсатҳои шуғлӣ ва душвориҳои иқтисодӣ дар Афғонистон далоили аслии муҳоҷир шудан шаҳрвандони Афғонистон ба шумор меравад. Бар бунёди оморҳо танҳо дар Эрон ва Покистон, ду кишвари ҳамсояи Афғонистон наздик ба севуним миллион шаҳрванди Афғонистон муҳоҷиранд. Аммо дар ин миён, бештарин нухбаҳо, донишомӯхтаҳои Афғонистон ба далели ноамнӣ ва ояндаи мубҳам кишварашонро тарк мекунанд.
Қиём Нурӣ, хабарнигори 25-солаи афғонест, ки аз сӯи “Толибон” ба далели корҳои хабарнигориаш таҳдид ба марг шудааст. Ӯ ҳашт моҳ пеш маҷбур шуд, кишварашро тарк намуда, барои даст ёфтан ба оромиш ва муҳити амн ба Тоҷикистон биёяд. Аммо ба гуфтаи Қиём, рӯзгораш дар Тоҷикистон ҳаммонанди рӯзгори Фақир Муҳаммад Қавидил душвор ва хароб буд. Мегӯяд, “дар Тоҷикистон вазъияти муҳоҷирони афғон хеле хароб буд ва аз тамомии ҳуқуқи инсониашон маҳруманд”.
Қиём Нурӣ ҳамчунон таъкид намуд: “Аз вазъияти кунунам дар Афғонистон низ розӣ нестам ва бо мизони рӯзафзуни ноамниҳо дар Афғонистон фикр мекунам ояндае дар Афғонистон надорам ва агар роҳи қонунӣ пайдо кунам, дубора муҳоҷират мекунам”.
Бар бунёди оморҳо ҳамакнун беш аз 2000 паноҳҷӯйи афғон дар Тоҷикистон ба сар мебаранд, ки парвандаи хеле аз онҳо бо гузашти беш аз 5 сол ҳанӯз ба фарҷом нарасидааст.
Аммо падидаи муҳоҷирати нухбаҳо ва рӯшанфикрони афғон як сӯи дигар низ дорад ва танҳо ба ин бесарнавиштиҳо хулоса намешавад. Лайлимо Садид, бонуи хабарнигор, ки чаҳор сол аст, ба ҳайси хабарнигори озод дар Белгия ба сар мебарад, мегӯяд, дар Афғонистон низ хабарнигор буд, аммо ба таҳдидҳои амниятӣ ва душвориҳое, ки дар фазои корӣ ба унвони як бону ба онҳо рӯбарӯ буд, сабаб шуд, то ба Аврупо биёяд. Лайлимо мегӯяд: “Омадан ба Аврупо ба хости ман набуд. Маҷбур ба тарки кишвар шудам, чун ба унвони як хабарнигорбону натавонистам дар Афғонистон идома диҳам. Кор кардан ба унвони як хабанигор дар Белгия воқеаън хуб аст. Сонсур надорам ва зиндагиам тағйири мусбат карда, зеро дар инҷо амният дорам”.
Ба бовари бархеҳо, фирори нухбаҳои Афғонистон ба далели ноамнӣ ва мубҳам будани ояндаашон дар Афғонистон ба унвони як чолиши бузург садди ҳукумати Афғонистон қарор дорад. Чолишҳое, ки агар бо он дуруст бархурд нашавад, мумкин дар солҳои ояндаи Афғонистон ба камбуди кадр ва нерӯи кор дучор гардад.Мӯҳр