10 авг 2015 09:36Тоҷикистон / Дин ва зиндагӣ
Хайриддини Абдуллоҳ: Арабӣ – забони Ислом ва порсӣ – забони мусалмонӣ
Хайриддини Абдуллоҳ дар гузашта роҳбарии идораи дину фарҳанги Ҷунбиши муҳоҷирони тоҷик дар Федератсияи Русияро бар уҳда дошт. Чанд рӯз қабл аз ин ҳамла Хайриддин ду матлаберо унвонии “Озодагон” ирсол намуд, ки якеи он пешниҳоди хонанда мегардад.
"Порсӣ – беҳтарин забони илҳомангез, ки Худои мутаъол ба ҳамаи башар раво дошта ва онро ба қишре махсус нагардонидааст. Он қудрат ва эъҷозе дорад, ки ҳанӯз аз асрори печидаи зиндагии башар аст ва забоншиносон аз тамоми он огоҳ нестанд.
Шумо агар дар саросари дунё бигардед, дар байни фарҳангҳо ғӯттавар шавед, ҳамварзи адаби форсӣ чизе пайдо намекунед. Он маҷмӯае, ки битавонад ҳамсанги Маснавӣ бошад, асаре, ки битавонад ҳамвазни осори Саъдиву Ҳофиз бошад, битавонад тана бар танаи “Шоҳнома” бизанад, ёфт нашудааст.
Чи гуна аст, ки дар дарбори подшоҳони ҳиндӣ сухансароёни порсигӯ сар баланд намуда, як сабки шеър бо номи сабки ҳиндӣ кашф намуданд. Дар замоне, ки сабки хуросониву сабки ироқӣ рӯ ба нузул меравад, сабки ҳиндӣ сар баланд мекунад. Чӣ гуна аст ин? Чӣ гуна аст, ки мардумшиносону ховаршиносон ҳангоме, ки пеш аз вуруди коммунистҳо ба сарзаминҳои Русия меомаданд ва аз аҳволи мардуми тотор пурсуҷӯ мекарданд, медиданд, ки тоторҳо ба ғарибҳо, ки мерасанд, аз онҳо мепурсанд, “оё забони Ислом медонед ё забони мусалмонӣ?”. Муроди онҳо ин буда, ки агар ту забони арабӣ медонӣ - забони Ислом медонӣ, агар забони порсӣ медонӣ - забони мусалмонӣ медонӣ.
Ва ҳамчунон ҷойи ифтихор аст, ки мусалмонони ҷаҳон аз чӣ миллате, ки набошанд, намозро бо забони порсӣ ният мекунанд ё арабӣ. Дар реша ҳам чунин ҳаст, ки имом Абуҳанифа (р) нияти намозро бо арабӣ ва порсӣ раво дониста аст. Ва номҳои вақти намозро ба порсӣ мегуфтанд ва мегӯянд, ба монанди бомдод, пешин, намози дигар, шом, хуфтан ва вожаи “намоз” ҳам порсист. Барои исботи сухани худ таъкид менамоям, ки дар кишварҳои туркзабон бо забони порсӣ вақти намозро мегӯянд ва нияти намоз низ бо ҳамин забон аст. Сипос бар онҳо, ки дарк кардаанд, порсӣ забони илм ва дин аст ва ин ниёзашонро дар паси ҳеч ғаразе рӯйпӯш накардаанд. Аммо сад афсус, ки Эрони имрӯзаи мо аз забони худ рӯй гардонида, он ҷой ба ҷои намози бомдод - фаҷр ба ҷои пешин - зуҳр, ба ҷои намози дигар - аср, ба ҷои шом - мағриб, ба ҷои хуфтан - ъишоро кор мебаранд. Ва забони илму гуфтугӯ низ дар Эрон зери вожаву истилоҳоти арабиву инглисиву фаронсавиву дигар забонҳо поймол шудааст.
Бухоро, ки бо номи Муҳаммад ал-Бухорӣ шинохта мешавад ё ал-Бухорӣ, ки Бухороро маъруф намудааст, саҳеҳи бузургтаринеро барои олами Ислом дошта, ки китобаш баъди Қуръон саҳеҳтарин китоб шумурда мешавад, порсигӯй буд. Имом Муслим порсигӯй буд, имом Навоӣ порсигӯй буд, соҳиби суннати Тирмизӣ, ки номи Тирмиз гувоҳ аст, порсигӯй буд. Агар ба фалсафа бирасем, Абӯалии Сино порсигӯй буд, ба муаррихин бирасем, падари муарихон Табарӣ порсигӯй буд. Дар тафсир биравем, Байзовӣ порсигӯй буд, имом Фахрии Розӣ порсигӯй буд...
Ва ин адаб ба қадре қувват дошт, ки агар ин нерӯмандиаш набуд, пас аз ҳамлаи муғул ному нишоне аз эшон намемонд. Қудрат ва қувваташ чунон зӯр буд, ки муғули бидуни фарҳанге, бархоста аз куҳу саҳроро, ки ноошно бо одобу русуму шаҳрнишинӣ буд, дар худ ҳал кард, мусалмон кард ва аз фарҳангу тамадуни хеш дар ҷони ӯ тазриб кард, дар ҷони ӯ фурӯ нишонд. Ин ҳама қудрати адаби порсиён аст.
Адаби порсӣ мероси бузурги башарият аст, моли як қавм нест. Ва дар тамоми китобхонаҳои дунё новобаста ба он ки ба забон ошноӣ надоранд, хатро надонанд, бояд ин китобҳоро ба захира нигаҳ доранд. Аз Маснавӣ, аз “Шоҳнома”, аз девони Ҳофиз, аз куллиёти Саъдӣ ва аз девони Ироқӣ, аз девони Хоҷавии Кирмонӣ, аз кулиёти Низоми Ганҷавӣ, аз кулиёти Саноии Ғазнавӣ, аз Бедили Деҳлавӣ...
Забон барои фарҳанг нақши дирак ё сутунеро мебозад, ки хаймаро сару по нигаҳ медорад ва агар он дирак гирифта шавад, хайма бар замин меафтад. Барои фарҳанг, ҳеч чизе ҷуз забон хидмат намекунад. Агар мардумони фарҳангӣ, мардумони аз як фарҳанг дар як аққалият қарор бигиранд, дар гоми нахуст ин забон аст, ки эшонро мустаҳкам нигоҳ медорад. Қадами дуввум ақида аст. Таърих гувоҳ аст, ки мо тоҷикон пас аз гирифторӣ ба ҳукумати коммунистӣ ҳолу рузӣ баде пайдо кардем. Ва забони мо маърази ҳуҷум шуд. Чӣ гуна забони мо маърази ҳуҷум шуд? То ҷое, ки ба ҳамагон маълум аст, хат як нишонаи фарҳангдориву забондориву миллатдорист. Агар забонро хоҳем фаҳмид, бояд навиштаи ӯро донему ошно бошем, пас коммунистҳо омаданд, хатро дигаргун кунанд. Ва дар ин ҳолат, мо натанҳо аз ҷониби коммунистҳо фишору мавриди ҳуҷум қарор доштем, балки аз ҷониби туркону узбакон ва ақвоми туркзабон мавриди ҳуҷум қарор доштем. Ин риқобатҳо дар Самарқанду Бухоро аз он замон шурӯъ шуда буд.
Коммунистҳо номи забони порсиро дар Тоҷикистон “тоҷикӣ” гуфтанд. Хуб, боз ҳам бикунанд, вале дониста бошанд, ки ҳақиқатро бо ин номгузориҳо дигаргун карда ҳаргиз намешавад. Зеро коммунистон ҳоло куҷоянд, нобуду нести таъриханд, аммо ҳақикат ошкорост, зинда аст, сарбаланд аст. Ҳама медонад, ки забоне бо номи забони тоҷикӣ, афғонӣ ё эронӣ дар таърих ва адабиёт ва ҳеч шоиру нависандае аз порсизабон ном набурдааст, ба ҷуз порсиву форсӣ.
Хушбахтона, имрӯз хонаводаҳое дар Тоҷикистон бо алифбои ниёгони худ озод хондаву навишта метавонанд. Ҳукумат бояд шароите ба вуҷуд биоварад, ки мардум ба хати ниёгони худ бирасанд. Агар бозгаште ба хати порсӣ кунанд, он мероси куҳани аждодиашонро ба роҳатӣ хоҳанд фаҳмид, дигар ин алифбои чурукидаву пажмурдаи пирилик дар баробари он маъно муқовимат нахоҳад кард. Агар нафаре мехоҳад, Маснавӣ бихонад, мефаҳмад, ки ин маъно чист ё саборо дар шеъри Ҳофиз ба як маънои дигар намехонад, балки ба маънои худаш мехонад. Хати мавриди ниёзи тоҷикон бояд ба ҳамон хати порсии ниёгони худ баргардад. Ба гумони ғолиб як бедорӣ, як ҳушёрӣ дар мардуми тоҷик рух хоҳад дод ва ба сӯйи аслу решаву ниёгони хеш хоҳанд гашт".
Аз идора:Ин матлаб андешаи шахсии муаллиф буда, бо каме таҳрир нашр шудааст Мӯҳр
Эзоҳ илова кунед
ХАБАРҲОИ ОХИРИН
Баҳси пурзӯр кардани ҳифзи сарҳади Тоҷикистону Афғонистон дар дидори Э.Раҳмон ва ҳайати парлумони Аврупо10:09Оғози фурӯши смартфонҳои iPhone 8 ва iPhone 8 Plus!09:49БО ЗАБОНИ ШЕЪР: Ман зи андешаи турконаи як ҳамватанам метарсам...15:34Чаро ҳукумат ҳамеша ба ТАЛКО имтиёз медиҳад?14:16“Шантаж”-и ҳамсар: Аз ҳаққи модарӣ даст накашӣ расвоят мекунам10:27Баҳси буҷа: Аз қарзи маош то қарзи хориҷӣ11:57Сарвазири Тоҷикистон бо Президенти Узбакистон мулоқот мекунад11:05Ҳимояти СММ аз cарбози тоҷики пайрави “Шоҳидони Яҳво”, ки либоси низомиро рад кард10:38АКС+ВИДЕО. Нахустин анҷумани маъюбони Тоҷикистон дар Душанбе11:51Маҷлис: Аз тағйироти кадрӣ то ваъдаи 80 мансабдор барои пулдиҳӣ аз кисаи худ15:46100 метр дуртар: Тамокукашӣ маҳдудтар шуд13:21Аз парвандаи Маҳмудов то муроҷиати ҷабрдидагони "7 бурҷ": Роҳкиро надорем (ВИДЕО)11:18Пешниҳоди журналисти тоҷик ба раҳбарони кишварҳои ҷаҳон: 2018-ро соли беяроқӣ эълон кунем!09:33Агентии зидди коррупсия гуфт, “Умед-88” ва Вазорати молия аз “Роғун” қарз гирифтаанд08:01Таърихи имрӯз: Мавлуд, ҷашн, санаҳои таърихӣ, дамои ҳаво, бозори арз07:44
АХБОРИ ҶОЛИБ
10:09, 04 ноябр 2017
ТАҚВИМ
| « Апрел 2025 » | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Душ | Сеш | Чор | Пан | Ҷум | Шан | Якш |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | ||||
