Исфандиёр: “Ҷафо, ки аз ҳад гузашт, на фақат ман, балки дигарон ҳам мераванд”
Гуфтугӯи хабарнигори “Озодагон” бо адиб ва журналист -- Исфандиёри Назар аз марги Симини Беҳбаҳонӣ, бонуи ғазали Эрон, шурӯъ шуд ва суоли аввал ҳам ин буд, ки кай бо шеъри Симин ошно шудед?
Исфандиёри Назар: “Номи Симин барои Тоҷикистон ошно буд, аммо ман ба “восита”-и Аҳмад Зоҳир бо шеъри ӯ шинос шудам. Аҳмад Зоҳир ғазалҳои “Чун дарахти фарвардин” ва “Ситора дида фурӯ басту орамид биё”-и Симинро мехонд. Бо номи Симин бори аввал тавассути Ҳайдар Аюбӣ ном шахси огоҳ, фориғуттаҳсили факултаи забонҳои шарқ, шудаам. Ӯ дар даврони Шӯравӣ панҷ ғазал аз хонум Симин Беҳбаҳониро чоп кард ва дар миёни онҳо яке аз ғазалҳое, ки Аҳмад Зоҳир мехонд, низ буд. Чун марзҳои Шӯравӣ баста буду бо хатти форсӣ ошноӣ надоштем, китобҳои зиёди форсӣ низ дар дастраси мо набуд, то битавонем бо осори Симин ё ҳар шоири дигари ҳамзамони Симин ошноӣ пайдо кунем. Он чи дар дастраси хонандаи тоҷик буд, маҷмӯаи дастҷамъие буд, ки ибтидои солҳои 80 то 90 ё аз 70 то 90 дар ду маҷмӯа яке бо кӯшиши устод Лоиқ Шералӣ дар Маскав чоп шуд ва яке дигар зери назари устод Мирзо Турсунзода дар Тоҷикистон чоп шуда буд. Яке ҳам номи “Мушоира” дошт ва онҷо ашъори шоирони порсигӯйи Ҳинду Покистон, Эрону Афғонистон ва Тоҷикистон ҷой дода шуда буд. Ончи ки номи Нимо Юшиҷ ё Ахавони Солис ё Сӯҳроби Сипеҳриро шунидем, аз он маҷмӯаи солҳои 78-79-уми асри гузашта нашршуда бо хатти кириллӣ буд.”
Озодагон: Номи Симин ҳам буд?
Исфандиёри Назар: “Номи Симин ҳам дар ҳамин маҷмӯаҳо ҷой ёфта буд, вале аз зеҳнияти мураттибон ва аз тарзи интихоби онҳо ҳис мешуд, ки шеъри сапед ё нимоиро онгуна, ки имрӯз бо ҳама паҳлӯҳои худаш роиҷ аст, қабул нашуда буд. Шеъри нимоӣ дар адабиёти Шӯравӣ ба гунаи шеъри Владимир Маяковский, дар адабиёти худамон ба гунаи шеъри Пайрав Сулаймонӣ аз худи устод Айнӣ шурӯъ мешуд. Ман фикр намекунам, устод Айнӣ ё Пайрав бо осори Нимо Юшиҷ шинос буданд. Дар мо буд, навъи шеъре, ки мавриди омӯзиш қарор нагирифтааст ва паҳлӯҳояш рӯшан нашудааст, масалан ман ҳам фикр мекунам, устод Лоҳутӣ яке аз поягузорони шеъри ҷадид ҳаст.”
Озодагон: Шеъри Симин чӣ чизи хос дошт, ки то ин ҳад писанди мардум шуд ва ӯ ҳатто ба унвони “бонуи ғазали Эрон” даст ёфт?
Исфандиёри Назар: “Ин ки Симинро ҳамчун устоди ғазал мешуморанд, пеш аз ҳама фитрати зотии ӯст. Вақте ҳамсолону устодон ба ин даъво хестанд, ки ғазали форсӣ мурдаасту аз дасти ғазал ягон кор намеояд ва гӯиё қофия дар ғазал дасти шоирро кӯтоҳ мекунаду намегузорад масъалаҳо матраҳу баррасӣ гарданд, Симин ба ғазал даст зад. Ӯ хост, исбот кунад, ки ғазали форсӣ паҳлӯҳои бозу ношинохта дорад ва дар он метавон ҳар коре кард, ки Нимо, Шомлу ё Суҳроб дар шеъри нав кардаанд. Симин инҳоро ба маърази ом овард ва исбот кард, дар ҳақиқат ғазали форсӣ ҳанӯз ҳам ва барои садсолаҳо имкони гуфтугӯ карданро, чӣ дар масъалаҳои иҷтимоӣ, чӣ дар масоили ошиқона ва дар ҳар масоили дигаре, ки хоҳем, дорад.”
Озодагон: Дар Тоҷикистон Симин то чӣ ҳад шинохта аст?
Исфандиёри Назар: «Фикр намекунам, дар Тоҷикистон насли 20 соли охир бо номи Симин ошно бошад. Ҳамзамон дар сари ин даъвои худ собит ҳам буда наметавонам, чун дар миёни ин насл ҷавонҳои зиёде ҳастанд, ки бо ишқу алоқае, ки ба адабиёт доранд ва алакай мусаллат ба хати ниёгони худ ҳастанд, ҳатман Симинро мешиносанд. Вале насли даврони Шӯравии тоҷик бо ташнагӣ дунболи шеъри шоирони порсигӯ мерафт ва тавассути нафароне, ки дар Афғонистон ба ҳайси тарҷумон ва ба сифати сарбоз хидмат мекарданд, шеъри навини форсӣ ба Тоҷикистон меомад. Касоне, ки дар матбуоти он даврон дасти дарозе доштанд, агарчи ба шакли маҳдуд ҳам буд, шеърҳоеро аз Симину Ахавони Солис ба такрор чоп мекарданд. Яке аз ғазалҳои қадимии Ахавони Солис, ки он вақт чоп шуда буд, дар Тоҷикистон хеле машҳур аст:
Ҳамин аз ғам на танҳо чашми хунполои ман гиряд,
Ки ҳамчун нахли борон хӯрда сар то пойи ман гиряд.
Ин аз ғазалҳоест, ки аз даврони Шӯравӣ ба Тоҷикистон ворид шуд ва бо садои овозхони машҳури Иттиҳоди Шӯравӣ устод Ҷӯрабеки Мурод забонзади хосу ом шуд.”
Озодагон: Аммо, осори Симин дар миёни пажӯҳишгарону адабиётшиносони тоҷик то чӣ ҳад ба миён кашида шудааст?
Исфандиёри Назар: “Шахсан аз адабиётшиносоне, назири Абдунабӣ Сатторзода, Раҳими Мусулмониён ё Худойназар Асозода ё касони дигаре, ки ба адабиёти Афғонистону Эрон сару кор доштанд, мақолаи мукаммале дар бораи Симин ва эҷодиёти ӯ нахондаам. Ҷуз ин ки пораҳое дар маҷаллаҳои адабии замоне машҳури “Фарҳанг” ва “Садои Шарқ” чоп мекарданд. Аслан дар Тоҷикистон ковишу пажӯҳише дар мавриди осори Симин нашудааст.”
Озодагон: Мехостем, рӯи шеъри “Дубора месозамат Ватан, агарчӣ бо хишти ҷони хеш”-и Симин ва шеъри “Дубора созамат Ватан, ба хишти ҷони хештан” -и Бозор Собир суҳбат кунем. Дар миёни дӯстдорони шеъру адаб баҳсҳое сар мезанад ва бархе аз онҳо Бозор Собирро ба “шеърдуздӣ” муттаҳам мекунанд ва бархеи дигар ҳам бар инанд, ки Бозор Собир танҳо дар пайравии Симин шеър сурудааст. Назари Шумо чист?
Исфандиёри Назар: “Наметавонам устоде чун Бозорро ба дуздӣ айбдор кунам, вале инро ҳам набояд аз хотир барорем, ки устод Бозор Собир дар даврони Шӯравӣ бе он ки ишорае кунад, ғазале маъруфро аз худ гуфта буд:
Боз шире бо шакар омехтанд,
Ошиқон бо якдигар омехтанд.
Рӯзу шабро аз миён бардоштанд,
Боз шеде бо қамар омехтанд.
Хуб, се-чор байти ҳамин ғазал, ки бо номи Бозор Собир дар куллияи дафтарҳояш омадааст, аз они Мавлоно Ҷалолиддин мебошад. Вақте ки ҳамин ғазали маъруфи Симин «Дубора месозамат Ватан»-ро дар ҳама ҷо ба номи устод Бозор Собир гирифтанд, гуфтам имкон надорад, ғазали ба ин бузургиву маъруф, ки чӣ дар Афғонистон ва чӣ дар Эрон ҳатто ба мисли як суруди миллӣ, суруди ҳарбӣ дар пояи адабиёти баланди «Шоҳнома» замзама мешавад ва ҳама кас аз он огоҳ аст, кори дасти хонум Симини Беҳбаҳонӣ аст, имкон надорад, устод Бозор онро ҳамин тавр осон гираду ба номи худаш нашр кунад. Аз рӯи шунидам як каму тағйироте дар мисраъҳои аввал овардааст, вале боз ҳам ойини ҷавонмардӣ талаб мекард, агар ҳатто як калима ҳам бошад, дар поварақи китоб ё дар мусоҳибаҳояш мегуфт, ин ғазал асолатан аз они хонум Симини Беҳбаҳонӣ аст ва ман чун хушам омад, аз он гирифтам. Бубинед, ҳатто устод Лоиқ вақте дар ғазали маъруфаш, ки гӯиё барои ҳамсараш пеш аз марг сурудаву бахшидааст, онҷо мерасад дар як байт ва мегӯяд, «Ҳамболу ҳампари ту, дидор дар қиёмат!». Дар поварақ мебиёрад, ки «ҳамболу ҳампар» таъбири шодравон Қутбӣ Киром аст. «Ҳамболу ҳампар», ки дар гуфтугӯи ом ҳам роиҷ аст, шоир метавонист, аслан аз Қутбӣ Киром ба ин васила ёд накунад, вале ҷавонмардӣ ин аст, ки гуфт: «Ҳамболу ҳампар» аз Қутбӣ Киром аст.»
Озодагон: Яъне, коре буд, ки Бозор Собир дар мавриди ғазали Симин накард?
Исфандиёри Назар: «Ин корест, ки бояд устод Бозор Собир мекард. Ҳам дар Мавлоно ва ҳам дар Симин бояд ин корро мекард. Хуб, шояд устод Бозор Собир барои худ далел дошта бошад, чун дар адабиёт боз як роҳи гурезе аз ин ҳама туҳматҳо ё аз ин ҳама интиқод аст. Гӯиё омадани як фикр тавассути фариштаи илҳом ба ду шоир ва ин дигар ба истеъдоди шоир аст, ки кадоме баландтар мегӯяд ва кадоме паст. Шояд устод Бозор Собир иддао пеши худ дошта бошад, ки ман бе он ки девони Симинро хонда бошам, ғазаламро гуфтам ва аслан метавонад гӯяд, ман Симинро ҳеч хуш надорам ва намехонам, чун ҳама медонанд, ки ман ғазалро бад мебинам. Борҳо дар мусоҳибаҳояшон гуфтааст, ки «анбор анбору ғор ғор ғазал дорему вале ҳеч кадомашон ғазал ҳам нест.»
Озодагон: Симини Беҳбаҳонӣ дар мусоҳиба бо Шумо дар мавриди баргаштан ба хатти форсӣ гуфтааст, ки: “Метавон барномаҳои камаҳамиятро ихтисор кард ва ҳамасола барои иҷрои ин манзур маблағи муайянеро ихтисос дод”. Манзураш чӣ буда? Зоҳиран, хонум Симин аз ҷашнҳое, ки мо дорем, бехабар набуда?
Исфандиёри Назар: “Фикр намекунам, Симин барномаҳои моро тамошо кардаву огоҳ бошад, чаро ки ба эътиқоди худаш чун ба ин хат ҳеч ошноӣ надошт ба ҳамин сабаб Симин дар тамоми умр натавонист, ки аслан аз кайфияти адабии Шӯравии тоҷик бохабар шавад. Натанҳо Симин, балки тамом он шоироне, ки дар он хитта зиндагӣ мекунанд, аслан ба ҷурми ҳамин хатти лаънатӣ натавонистанд, бо адабиёти мо шинос шаванд ва ману шумо низ ин зарари азимро таҳаммул кардем. Фикр намекунам, Симин аз барномаҳои, ки мо ҷашни харбуза мекунем ё як чизи дигар огоҳ бошаду ин гапро гуфта бошад, вале ду дидгоҳро метавон ҳаминҷо биёрам. Яке, вақте ки бо устод Аҳмади Қаҳрамон, аз шоирони бисёр қавӣ ва аз касоне, ки тавонист тамоми осори Соиби Табрезиро кор кардаву ба чоп расондааст, дар Машҳад суҳбат кардам, гуфт, зарурати бозгашт ба ин хатро надоред, чаро ки тӯли ҳафтод сол шумо корҳои зиёдеро ҳам анҷом додед. Албатта, гуфт ба ин кор метавонед баргардед, вақте ки кишвари шумо аз нигоҳи иқтисодӣ бисёр қавӣ шавад. Ин андешаи Аҳмади Қаҳрамон буд пеш аз он ки ман бо Симин вохӯрам. Вале, вақте ки ба Симин дар мавриди хат суҳбат доштам ва аз ӯ пурсидам, ки аз шоирони тоҷик киро мешиносад ба истиснои номи устод Лоиқ Шералӣ дигар номи ҳеч касро аслан набурд. Вале, дар мавриди хатти форсӣ Симин бисёр бо сароҳат таъкид кард, ки “чаро ба хатти форсӣ барнамегардед.”
Озодагон: Ҳоло биёем сари масъалаи Фаластин, ки имрӯзҳо сари забонҳост ва Шумо шеъре ҳам дар дифоъ аз онҳо навиштед. Назари Шумову хонум Симин дар ин маврид шабеҳи ҳам аст, на?
Исфандиёри Назар: “Тақрибан, фикр мекунам мо ҳамназар ҳастем бо ин ки нафарони алоҳида аз ман интиқод карданд, ки гӯиё назари хубе дар мавриди ин муноқиша надоштаам ва ҳамеша пуштибонии Фаластинро кардаам ва аслан дар фикри кушташудагони Исроил набудаам. Бубинед, агар инсофро ба кор гирем, ман ба муқобили мардуми оддии Исроил ҳарфе нагуфтаам. Ман чӣ гуна аз режими хунборе дифоъ кунам, ки ин ҳама кӯдак, зан ва шаҳрҳоро ба хун мекашад ва боз ҷиноёташро кишварҳои дигари абарқудрат бешармона пуштибонӣ мекунанд. Чаро кишварҳои гӯиё башардӯсту демократӣ дар қиболи марги ҳазорҳо тан садо баланд намекунанд? Чаро ман дар ин маврид ҷонибдори Исроил бошам ва барои 41 нафар сӯгнома нависам?”
Озодагон: Ин рӯзҳо аз Шумо дар мавриди дар Ватан мондан ва ё тарки он зиёд суол мекунанд. Нороҳат нестед?
Исфандиёри Назар: “Хуб, тарк кардан кори осон аст. Ҳамин рӯз ҳам метавонем ин корро кунем. Дар дигар ҷой ҳам ҷойе барои тоҷикон сохта намондаанд. Вазъи ду миллион тоҷик дар Русия барои касе пӯшида нест. Мо, ки сару ҳисоби ин миқдорро намеёбем, ҳоло, бо рафтани Исфандиёр чӣ чиз кам ё зиёд мешавад? Хуб, ин ҷо мондану мушкилотро баён кардан ва мунтазир шудану пофишорӣ кардан, то ки мавриди таваҷҷӯҳ қарор бигирад, омӯхта ва бартараф шавад, беҳтарин кор аст. Қатъан мегӯям, ки рафтану аз берун бо эҳсоси мардум бозӣ кардану онҳоро ба мубориза даъват кардан ба муқобили миллат аст. Набояд ҳар шахси огоҳ аз ин тариқа кор бигирад. Вале, вақте дар ватан ҳам ҳеч ҷойи корат надиҳанд, ҳеч нафасат надиҳанд ва аз ҳар самт мушкил эҷод кунанд, ногузир мешавӣ, ки тарки ватан кунӣ. Ва як байти классикӣ ҳам аст, ки мегӯяд:
Ҳеч оқил ба ҷафо тарки ватан менакунад,
Магар оне, ки ҷафо дар ватан аз ҳад гузарад.
Ҳангоме ки ҷафо дар Ватан аз ҳад гузарад, натанҳо ман, балки дигарон ҳам тарки Ватан мекунанд.” Мӯҳр
Эзоҳ илова кунед
ХАБАРҲОИ ОХИРИН
Баҳси пурзӯр кардани ҳифзи сарҳади Тоҷикистону Афғонистон дар дидори Э.Раҳмон ва ҳайати парлумони Аврупо10:09Оғози фурӯши смартфонҳои iPhone 8 ва iPhone 8 Plus!09:49БО ЗАБОНИ ШЕЪР: Ман зи андешаи турконаи як ҳамватанам метарсам...15:34Чаро ҳукумат ҳамеша ба ТАЛКО имтиёз медиҳад?14:16“Шантаж”-и ҳамсар: Аз ҳаққи модарӣ даст накашӣ расвоят мекунам10:27Баҳси буҷа: Аз қарзи маош то қарзи хориҷӣ11:57Сарвазири Тоҷикистон бо Президенти Узбакистон мулоқот мекунад11:05Ҳимояти СММ аз cарбози тоҷики пайрави “Шоҳидони Яҳво”, ки либоси низомиро рад кард10:38АКС+ВИДЕО. Нахустин анҷумани маъюбони Тоҷикистон дар Душанбе11:51Маҷлис: Аз тағйироти кадрӣ то ваъдаи 80 мансабдор барои пулдиҳӣ аз кисаи худ15:46100 метр дуртар: Тамокукашӣ маҳдудтар шуд13:21Аз парвандаи Маҳмудов то муроҷиати ҷабрдидагони "7 бурҷ": Роҳкиро надорем (ВИДЕО)11:18Пешниҳоди журналисти тоҷик ба раҳбарони кишварҳои ҷаҳон: 2018-ро соли беяроқӣ эълон кунем!09:33Агентии зидди коррупсия гуфт, “Умед-88” ва Вазорати молия аз “Роғун” қарз гирифтаанд08:01Таърихи имрӯз: Мавлуд, ҷашн, санаҳои таърихӣ, дамои ҳаво, бозори арз07:44
АХБОРИ ҶОЛИБ
10:09, 04 ноябр 2017
ТАҚВИМ
| « Ноябр 2024 » | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Душ | Сеш | Чор | Пан | Ҷум | Шан | Якш |
| 1 | 2 | 3 | ||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
