“Офтоб” ба ҷои “тоҷ” ва “пахта” ба ҷои “анор”. Рамзи 3000-солагии Ҳисор тасдиқ шуд

Рамзи 3000-солагии Ҳисор хело хам чолиб менамояд. Хуб мешуд, ки номи Хисора бо хати ниёкона хам навишта мекарданд. Чунки ин рамзхо ба хазор солахо мерос мебонанд ва аз арзи вучуд доштани миллати мо шаходат медиханд.

Сарзамине ки ҳамакнун шаҳри Ҳисор дар он воқеъ аст, дар садаҳои миёна Шумон (شومان) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва торихномаҳои қадим ба гунаи Сумон (سومان) низ навишта шудааст. Дар “Ҳудуд-ул-олам” омада: “Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр”. Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри Вошҷирд (Висагирд) воқеъ буд ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар “Аҳсан ал-тақосим” гӯяд: “Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст”. Шарафуддин Алии Яздӣ дар “Зафарномаи Темурӣ” аз ин қалъа ба номи Ҳисори Шодмон (حصار شادمان) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар Ҳисор (حصار) ё Ҳисорак (حصارک) навишта ва имрӯз ҳам Ҳисор маъруф аст . Шоёни ёдоварист ки вожаи “ҳисор” арабӣ ва маънояш “диж” ва “қалъа” аст. Қалъае ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст ки дар садаҳои XV – XVII м. “ҳисори Шодмон”, яъне қалъаи Шодмон, номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз “Шодмон” аз он афтоду “ҳисор” монд ва исми хос - Ҳисор – гашт. Дар оғози садаи XX ин қалъа тахтгоҳи беки Ҳисор Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба қалъаи Душанбе кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.
Аммо Ҳисор вожаест арабӣ ки камобеш 1300 сол пеш аз ин дар забони мо вом гирифта шудааст. Бархе ин вожаро бо хуссар дар забони осӣ санҷида ва онро вожае суғдӣ пиндоштаанд. Вале чунон ки аз додаҳои торихӣ ва рисолаҳои ҷуғрофиёии садаҳои миёна дидем, ин шаҳр ҳамвора Шумон номида мешудааст. Пас чигуна шаҳре ки номаш 1300-сола аст, 3000-сола мешуда бошад? Аз Ҳукумати Тоҷикистон дархост дорам номи бостонии ин шаҳр ки ҳамон Шумон аст, зинда шавад то ҷашне ки баргузор мекунанд, маъниву мафҳум дошта бошад.
Бо арҷ, Умед Ҷайҳонӣ

Мутаассифона дар хабар аз муаллифи лоиха ёдовар нашудаанд.Харчанд, ки дар худи рамз номи муаллиф ва мушовир чой дода шудааст. То чое ман вокиф хастам лоихаи мазкур аз чониби устоди Донишкадаи давлатии санъати тасвири ва дизайни Точикистон Зиёратшох Довутов тархрези шудааст. Хуб мебуд дар анчоми хабари мазкур исми муаллиф низ оварда мешуд.