Сакарот

Ҳар  ки  н-омӯхт  аз  гузашти  рӯзгорНиз  н-омӯзад  зи  ҳеч  омӯзгорИн  суханони  ба  қавле  бисёр  соддаву  фаҳмо  ҳазору  саду  чанд  сол аст,  ки  дар  забону  гӯши  ҳар  форсигӯи  дунё  танинандоз  аст. То  чанд  метавонӣ  ду  мисраи  гӯё  соддаву  бепарда,  рӯшан  ва  орӣ  аз  асрорро   гаштаву  баргашта  такрор  кунӣ. Шояд  ба  ин  хотир  имрӯз  барои  ҳадди  ақал  мо  тоҷикҳо  ин  ду  мисраъ  шеър  ки  ниёз  ба  луғат  ё  асроре  надорад  ба  ҷуз  як  байти  шеъри  устод  Рӯдакӣ  будан  дигар  манзалате  надорад. Агар  медошт, магар  ба  имрӯз  мерасидем...? Ҳастии  ҳар  миллат  забону  фарҳанги  ӯст,чи  гуна  метавон  ба  ин  неъмати  пок  ҳарфи  бад  зад. Мегӯянд  ҳар  кас  подоши  ният  ва  амали  худро  хоҳад  гирифт. Рӯзгори  ҳазорсола  ба  мо  чӣ  омӯхт...? Забони  ноби  порси-тоҷикии  устод  Рӯдакӣ  дар  чӣ  ҳол  аст...? Кадом  амали  миллат  маърифати  ӯро  нишон  хоҳад  дод  ... ? Рисолати  фарҳангии  ҳар  миллат  дар  чӣ  бояд  ҳувайдо  бошад...? Рӯшанфикр  кист...?  Ку  Рӯдакие  ки  имрӯз  ба  мо  забони  ноби  форсӣ-тоҷикиро баргардонад!

Шояд  дидани  филми  мустанади "Қисмати  шоир"-и коргардони  иронӣ  Муртазо  Нидоӣ  ин  суолҳоро  дар  зеҳни  ман  рӯшантар  кард  ва  қалби  хомуши  маро  нохун  зад  ва  то  ҷое  мани  хоболудро  бедор  кард ?  Филм  дар  ҷашвораи  байналмиллалии "Дидор"  ҳамчун  филми  мустанад  эълон  шуда  буд  ва  таваҷҷӯҳи  маро  чун  филми  бадеӣ-ҳунарӣ  ба  худ  ҷалб  кард. Бадбахтона  моро  аз  худамон  дида  дигарон  беҳтару  хубтар  мешиносанду  медонанд, ҳарчанд  оғои  Муртазо  Нидоӣ  пеш  аз  шуруъи  филм  Тоҷикистонро  ватани  падарӣ  ва  Иронро  ватани  модарии  худ  номид. Аз  дил  будани  суханони   Муртазоро  метавон  дар  амали  ӯ, яъне  дар  филмаш  ҷустуҷӯ  кард. Магар  бегона  метавонист  бо  ингуна  муҳаббат  ва  сӯзу  соз  ватану  шахсиятҳои  хоси  миллати  маро  васф  кунад  ва  дарду  доғашро  бепарда  бигӯяд...? Албатта  ман  мутахасис  ё  мунақиди  синамо  нестам, аммо  дар  дараҷаи  андеша  ва  фаҳми  кӯчаки  худ  мехоҳам  ибрози  баён  кунам. Филм  дар  бораи  ҳунарманде  буд, ки  шояд  аз  ёди  бисёре  аз  мо  тоҷикҳо  рафта  буд  ва  саршор  аз  таззод, шириниву  талхӣ, сӯзу  соз  ва  рангҳои  мухталифи  ҳунарӣ  ва  фалсафии  зиндагии  миллат  ва  шахсиятҳои  ӯ  буд. Тақсимбандӣ  ва  муқобилгузироҳои  ҳунарӣ  ва  торихӣ  бисёр  ҳирфаӣ, бохирадона  ва  ҳадафмандона  гузошта  шудааст. Баъди  дидани  саҳнаи  филми  "Қисмати  шоир", ки  Абуабдуллоҳи  Рӯдакиро  эҳёкунандаи  забони  форсӣ-тоҷикӣ  медонанд,  ва  назари  пурандешона  ба  ҳаёт  ва  воқеияти  имрӯза  бо  итминон  мегӯям, ки  Тоҷикистони  имрӯза  низ  ниёз  ба  Рӯдакии  дигар  дорад. Кӣ  имрӯз  бо  итминон  гуфта  метавонад, ки  фалон  олим, омӯзгор, ё  шоиру  нависанда,  фарҳангию  ҳунарманд    ва  ё  ҳокимони  мо  ба  ҷуз  дар  қоғаз  ва  садову  симо  ва  маърӯзаҳои  расмӣ, дар  муоширати  хонаводагӣ  сӯҳбатҳои  маишӣ  доираҳои  хоси  худ  забон  ва  гӯиши  имрӯзи  тоҷикиро (забони  устод  Рӯдакӣ  як  тараф) истифода  мекунад...?

Баъди  мушоҳидаҳо  яқин  мегӯям  ки  қариб  ҳама,  ҳатто хосаҳои фарҳангию ҳунарӣ ва илмии  мо бе истифодаи  истилоҳҳои  сабуку кӯчагии забонҳои   ғайр (мисли: зафтрак, обед, ужин, давай, хватит, пака, всё равно, этаж, пол, паталок, ота, қатиқ...) наметавонанд,  сӯҳбат  кунанд. Ҳатто  шахсоне  ки  забоншинос  ва  ё фарҳангию  ҳунарманданд, ровиёне,  ки  соатҳо  назди  мардум  васфи  забони  модарӣ  мекунанд, ё  аз  бедории  миллат  мегӯянд...! Шиносоӣ  ва  сӯҳбати  чанд  лаҳзаина  бо  фарзандон  ё  хонаводаи  онҳо  бас  аст, ки  дурустии  ин  ақида  собит  шавад. Ман  онҳоеро  дар  назар  надорам,  ки  умуман  дар  сӯҳбати  хонаводагӣ  ё  дӯстону  наздикон  қариб  ки  забони  модариро  истифода  намекунанд  ва  лоиқ  ҳам  намедонанд   фарзандонашон  забони  модариро  дуруст  донанд. Ин   сӯҳбат  фақат  дар  доираи  ба  қавле  фарҳангиёну  ҳунармандон, омӯзгорон  ва  уламо  хулоса  хосаҳои  миллат  аст. Васфи  баъзе   мансабдору  вузаро  ба  истилоҳ  элитаро  накардаам, ки  дар  маъракаву  ҷамъомадҳояшон  забони  модарӣ  он  тараф, қариб  ки  шахсияти  тоҷик  буданашон  зери  суол  мемонад. Шояд  яке  аз  бадбахтиҳои  имрӯзи  мо  дар  нагирифтани  дарси  хештаншиносӣ  ва  надонистани  асли  хеш  аст. Заминаи  пайдоиши  аз  ҳама  наздиктарини  ин  бадбахтӣ  империяи  шӯравӣ  буд, ки  олимонро  ба  ҳайси  мулло, сарватмандонро  бою  куллак  ва  ғаюру  диловаронро  душман  гӯён  нест  кард. Касоне  ки  имконият  доштанду  дурандеш  буданд, тарки  ватан  карданд. Китобҳоро  ҳама  сӯхтанд  ва  марказҳои  фарҳангиро  аз  мо  гирифтанд, ки  боиси  бемаърифатии  миллат  гашт!                                                                                                                                                            

Ба   назари  банда  бадбахтии  имрӯзи  мо  дар  таассуби  кӯркӯронаи   дуҷониба  аст. Яке  русгароӣ  ё  ғарбгароии  ба  истилоҳ  шаҳриҳо, ки  одобу  пешравӣ  ва  маданияту  маърифатро  мисли   аксари  дворянҳои  руси  асри  18    дар  фаронсавӣ  ё  олмонигӯӣ  медонанд. Қисми  дуюм  ва  бештари  ҷомеаи  имрӯзи  мо  мардуми  деҳанд, ки  аксарашон  аз  бесаводӣ   майл  ба    исломи  таасуб, ё  дар  муҳоҷират  машғули  ёфтани  як  бурида  нон  шудаанд.  Ниёзҳои  милливу  ватандорӣ  ва  худшиносӣ  дар  миёни  ин  ду  ҷараёни  бузург  гумном  шудааст. Асли  нобоварӣ, худбадбинӣ  ва   беэътинои  ба  худ  ва  умед  ба  бегонагонро  ҳамин  муҳит тавлид  кард  ва  хоҳад  кард. Устод  Марат  Орипов  дар  филм  бо  сӯз  мегӯяд, ки  аслан  дар  зиндагиаш  бадбахтона  муошираташ  русӣ  аст, яъне  тоҷикиро  хуб  намедонад. Мисли  эшон  хоссаҳои  миллат  мусаллам  аст, ки  имрӯз  кам  нестанд. Устод  ки  ба  ин  гуноҳ  ва  камбудии  худ  иқрор  аст  ва  даъвое  ҳам  надорад. Бештар  аз  онҳое  бояд  тарсид, ки  соҳиби  даъвоянд  аммо  дар  асл...! Каме  таваҷҷуҳ  ба  зиндагии  берун  аз  расмиятчигӣ  ва  паси  пардагишон  кифоя  аст...!  Фарзандҳои  баъзе  аз  ин  бузургворон  ба  забони  модарӣ  муошират  карданро  ба  худ  ҳатто  лоиқ  намедонанд. Баъди  мушоҳидаи  Ҷашнвораи  "Дидор", ки  зиёда  аз  70  филм  аз  кишварҳои  мухталифи  ҷаҳон  пешкаш  шудаанд, кас  фикр  мекунад,  ки   Тоҷикистон  қариб  ки  мардуми  фарҳангӣ  надорад. Агар  даҳ  дар  сади  шоиру  нависанда, омӯзгор, олиму  фарҳангиёни  фақат  пойтахт  меомаданд, шояд  дар  толор  ҷои  холӣ  намемонд. Ва  масъулони  "Хонаи  кино"барои  миллатро  дар  назди  меҳмонони  хориҷӣ  аз  шармандагӣ  раҳо  кардан  наврасону  мактаббачоҳоро  ташвиқ  намекарданд, ки  толорро  пур  кунанд. Тарбияи  ахлоқии   имрӯзи    наврасони  пойтахт  ба  ҳама  маълум  аст!  Даромади  бепул, чой  ва  қаҳваи  бепул  ҳам  фарҳангиёни  моро   натавонист  ҷалб  кунад. Ҳатто  20  дар  сади  ҳунарпешаҳои  театр  ва  синамои  пойтахт   ҳузур  надоштанд. Аҷибаш  дар  он  ки  бештар    ҳамонҳо  дар  матбуот  ва  садову  симо бо  эҳсос  ва  ҳаяҷон  нисбат  ба  бетаваҷҷӯҳи  ба  ҳунар, ё  наомадани  тамошогар  ва  ҷавонон  ба  тетр  бо  эҳсос  ва  ҳаяҷон  ҳарф  мезананд  ва  масъалагузорӣ  мекунанд. Дар  ҷашнвораи  театрии "Парасту"  ва  ё  дигар  ҷашнвораҳои  дохилӣ  ва  байналмиллалӣ    ва  шабҳои  эҷодии  шоиру  нависандагон  ва  дигар  маҳфилҳои  фарҳангии  солҳои  охир  қариб  ки  айнан  ҳамин  ҳол  аст. Толор  аслан  аз  ҳисоби  дӯстон, хешу  табору  ҳамшаҳриён  ва  ё  донишҷӯ  ва  бинандаҳои  иҷбориовардашуда  пур  мешавад. Ҳатто  дар  рӯзҳои  кушодашавии  мавсими  театр, ки  барои  ҳар  ҳунарпешаи  асил  ид  аст, аз  рӯи  мушоҳидаи  чанд  соли  охир, фарҳангӣ  ва  ҳунарпешаҳои  театрҳои  дигар  як  сӯ,  ҳатто  соҳибҷашнон, ҳунарпешаҳое  ки  дар  намоиши  пешниҳодшуда  банд  нестанд  аз  даҳ  дар  сад  зиёд  нестанд.

Ҳузновартар аз ин набудани  донишҷӯёни  донишкадаи  ҳунар  ба  номи  М.Турсунзода  дар  ҷашнвора  буд. Иштирок  вазифаи  аввалиндараҷаи  онҳо  бояд  мебуд. Магар  барои  шӯъбаҳои  ҳунарпешаи  театр  ва  кино, коргардонҳо, рӯзноманигорон, мусиқӣ  ва  расомӣ   ҳамчун   маводи  амалӣ  ва  таҷрибаомӯзӣ  имконияти  аз  ин  беҳтару  хубтар  пайдо  мешавад? Эҷодкор  ва  омӯзгори  асил  ин  имкониятро  ҳеч  гоҳ  аз  даст  намедод. Бабахтона  қариб, ки  на  донишҷӯён  буданду, на  устодонашон. Омӯзгорон  агар  майли  омадан, ки  надоштанд, ақалан  ташвиқ  мекарданд  донишҷӯён  биёянд, ки  ояндаи  ин  мулк  онҳоянд. Баъди  ин  гуна  муносибат  мо  чи  гуна  метавонем,  кадрҳои  хуби  ин  соҳаро  дошта  бошем...?! Оё  хуб  набуд  тӯли  5-рӯзи  ин  ҷашнвора  донишҷӯёни  шӯъбаҳои  ососии  ин  соҳаро  бо  устодонашон  пурра  аз  дарсҳо  ҷавоб  медоданду  ба  тамошои  филмҳо, нишастҳои  соҳавӣ  ва  вохурӣ   бо  ҳунармандон, коргардонҳои  беҳтарини  хориҷӣ  ва  ватании  ин  ҷашнвора  мерафтанд.Магар  дар  амал  аз  ин  имконияти  беҳтари  таҷрибаомӯзӣ,  тарбиявӣ  ва  омӯзиши  ҳунар  барои  донишҷӯ  ва  омӯзгор  пайдо  мешуд? Дар  давлатҳои  ҳатто  каме  пешрафта  ин  гуна  имконият  аз  куҷо, вақте  билетҳо  чанд  рӯз  ё  чанд  моҳ  пеш  харидорӣ  шудааст  ва  барои  донишҷӯ  афтодан  ба  ин  гуна  ҷашнвора  афсона  аст. Панҷ  рӯзи  дидани  филмҳои  синамои  ҷаҳон, барои  чӣ  донишҷӯ  ва  чӣ  омӯзгори  ин  шӯъбаҳо  ва  ё  сӯҳбату  нишастҳои  эҷодӣ бо  ҳунарманд  ва  коргардонҳои  ин  ҷашнвора  шояд  хеле  ва  хеле  заруртару   хубтар  ва  ҷолибтарин  дарс  буд. Ҳарчанд  дараҷаи  омӯзиш  ва  таҳсил  дар  донишкадаи  ҳунар  сирри  пӯшида  нест. Метавонед  баъди  сӯҳбати  самимона  ва  дар  танҳоӣ  бо  ҳар  донишҷӯ  ин  дараҷаро  рӯшан  кунед.  Фақат  аз  ӯ  напурсед  ки  то  ҳол  чи  китобе  хондӣ  ва  ё  чӣ  мехонӣ! Вақте  хатмкардаи  донишкада  фақат  дар  аризаи  дохилшавӣ  ба  кор  зиёда  аз  ҳафт  хатои  имлоӣ  мекунад (маъниву  ҷумлабандӣ  як  тараф) пас  мо  куҷо  равонаем...? Барои  беодобӣ  пӯзиш  мехоҳам  ман  аминам,  ки  кам  нестанд  омӯзгороне  ки  баъди  пурсидани   чӣ  китоби  нави  тахассусӣ   аз  фанне, ки  дарс  медиҳӣ  хондаӣ  ва  ё  умуман  панҷ  соли  охир  чӣ  хондӣ, баъд  дарк  хоҳӣ  кард,ки  чаро  онҳо  таваҷҷӯҳ  ба  чунин  ҷашнвораҳо  надоранд.

Месазад,ки  ба  филми  "Қисмати  шоир" баргардем.  Кас - касро  мешиносад. Чашме  бояд  чун    Муртазо  дошт, ки  ҳунарманди  қариб  аз  ёдрафтаро  дид, ки  зомоне  Рӯдакӣ  ва  Синоро  иҷро  карда  буд, ки  филм  соҳиби  ҷоизаи  байналмиллалӣ  гашт  ва  ҳунари  ӯ  то  ҷое  ин  миллатро  ба  ҷаҳониён  шиносонд. Коргардон  ва  муалиф  дар  филм  муқобилгузориҳо  ва  ё  ҳамрангии  ҳолатҳоро  дар  шароитҳои  мухталиф , торихи  зиндагии  милатро  бо  кинояҳои  нишонрас  хеле  ҳадафмандона  пешкаши  бинанда  кардааст. Кӯр  кардани  Абуабдуллоҳ  Рӯдакӣ, куштани  Балъамиҳо  ва  мусибати  он  замонро  бо  даҳшат  ва  ҷанги  шаҳрвандии  имрӯзи  миллат  хеле  бохирадона  радифбандӣ  кардааст.Душанбеи  чанд  сол  пеш  бо  мошинҳои  қатори  обпоши  кӯчаҳояш  якбора  ба имрӯзи  шаҳрамон  мерасад, ки  модари  тоҷик  дар  даст  ҷоруб  кӯча  мерӯбад. Хеле  пурдард  буд,  вақте  собиқ  коркуни  "Киностудияи  тоҷикфилм" бо  сӯз  ба  қаҳрамони  филм  дарди  дил  мекард, ки  пулҳои  киностудия  ба  сохтани  хона  ва  харидани  мошинҳои  шахсӣ  сарф  шуд.   "Дар  бораи  филмҳои  имрӯзаи  тоҷик   беҳтараш  ҳеч  чиз  намегӯям" - гуфтани  қаҳрамон  ва  ё  дар  дӯконҳои  дискфурӯшӣ  набудани  филми  "Қисмати  шоир" кинояи  хеле  сахту  нишонраси  коргардон  ба  миллат  буд. Албатта  бе  оғои  Муртазо  ҳам  мо  фарҳангиён  ин  нуқсонҳоро  медидем  ва  медонем. Ва  бисёре  аз  мо  дар  сӯҳбатҳои  хоси  доираи  ҳам  хеле  қаҳрамонем. Аммо  ҳамин ки  дар  вохуриҳо, сари  минбар, ё  назди  баландгӯяк,  ё  дар  студияи  симову  садо  ва  ё  назди  роҳбарон  шудем  якбора  ба  роботе  мубадал  мегардем  ки  ба  ҷуз  мадҳу  сано, тамаллуқу  фахриданҳо  чизи  дигар  намедонем  ва  намегӯем! Филм  бо  ҳама  сӯзу  соз,шириниву  талхиаш  дили  касро  рӯшан  мекард,ба  андеша  водор  мекард  ва  умед  ба  ояндаи  некро  дар  қалби  кас  ҷо  мекард. Муҳаббату  меҳри  самимӣ  дар  филм  болотар  аз  ҳар  чи  буд, ки  инро  дар  чашмон  ва  суханони  Марат  Орипов  барало  медидем. Муҳим  шинохт,  дидан  ва  ба  қадри  фард, шахсиятҳои  миллат  расидан  буд, ки  яке  аз  доғҳои  асосии  имрӯзи  ҷомеаи  мост! Беҳуда  ташкилкунандаҳои  ҷашнвораи  "Дидор"  ин  филмро  дар  ифтитоҳи  ҷашнвора  нагузоштанд. Хушбахтона  ба  ман  муяссар  гашт  аз  шабакаи  телевизиони  Ирон  ду  филми  мустанади  коргардонҳои  ҳамзабонамро  (ҳарчанд  нопурра) дар  бораи  Тоҷикистон  бубинам. Яке  дар  мавзӯи  торихи  масалу  ибора  ва  фолклори  мардуми  тоҷик, ки дар  бойгонӣ  ҳифз  шудааст  ва  дигар  дар  васфи  косибони  истаравшанӣ  ва  шахсе  мерафт,  ки  торихи  миллатро  аз  Зардушту  Пешдодиён  то  ба   имрӯз  хуб  медонист. Филмҳо  ин  қадар  бо  муҳаббат  ва  эҳтироми  хос  ба  миллати  тоҷик  таҳия  шуда  буд, ки  кас  ошиқи  ин  миллат  мешуд.                                                                                                                                                                 

Ду  нафар  ҳамзабонони  хориҷӣ  баъди  тамошои  нимаи  аввали  филми  "Қиёми  рӯз" бо эътироз  онро  тарк  мекунанд. Сабаб  ба  қавли  худашон  паст  задани  миллати  тоҷик  дар  филм  будааст. Ҳатто  ба  чанде  ҳунарпешаҳои  тоҷик  эътироз  мекарданд, ки  чаро  таҳаммули  ин  таҳқирро  доред, чаро  хомушед!!!  Ба  ақидаи  банда  айбу  хатоиро  бояд  гуфт, аммо  на  ба  сурате  ки  ба  изати  нафси  кас  расад. Баъди  бист  соли  мустақилият  мо  ҳоло  ҳам  дар  асарҳоямон  умед  ба  бегонагон  дорем, бегонаҳо  моро  наҷот  медиҳанд, бе  онҳо  мо  ҳечем. Занамон  ки  ҳомила  шуд  барои  кӯмак  ба  назди  марди  бегона  меравем, симхорро  бегона  меканад, дар  деҳ  ягон  диловари  тоҷик  нест! Мардуми  деҳ  ба  як  нафари  бегона  мутобиқ  мешаванд  ва  бо  забони  ӯ  ҳарф  мезананд. Роҳнамои  ҳама - марди  ғайри  тоҷик  аст. Мушкилкушои  ҳама  ӯст. Ҳама  ба  ӯ  бовар  мекунанд, на  ба  худу  Худои  худ (Ба  он  шакле  ки  саҳнаи  мототсикл  буд, хеле  таҳқиркунанда  буд)! Дар  ҳама  ҳолат  мо  бояд  мафиатҳои  миллӣ  ва  ҳастии  хешро  аз  ёд  набарем.Бубинед  амрикоиҳову  русҳо  дар  филмҳошон  аз  низомиёни  ҷаллодашон  чӣ  гуна  қаҳрамон  ва  инсони  пок  месозанд!

Ман  вазифадорам  муҳаббату  минатдории  худро  ба  ташкилкунандаҳои  ҷашнвора  ба  хусус  ба  оғои  Сафари  Ҳақдод, Саъдуллои  Раҳим  ва  Зулфияи  Содиқ  иброз  кунам. Худо  кунад,  ки  дар  оянда  бо  муҳаббат  ва  таваҷҷуҳи  фарҳангиён  ва  дастгирии  ҳукумати  Тоҷикистон  онҳо  тавонанд  ниятҳои  хуби  худро  барои  рушди  ҳунар  ва  обрӯи  миллату  давлат  истифода  карда  тавонанд.Забони  ноби  тоҷиконаи  устод  Сафар  Ҳақдод  ва  Саъдуллои  Раҳим  боиси  қайд   аст. Ба  хусус  вақте  дар  ҷашнвора  забони  давлатии  тоҷикӣ  дар  мадди  аввал  қарор  гирифт,ки  заҳмати  ин  ду  нафар  буд.Вақте  барномаи  ифтитоҳии  ҷашвораи  байналмиллалӣ  бо  забони  тоҷикӣ  ва  инглисӣ  (забони  байналмиллалӣ)  оғоз  шуд, ман  ҳеч  гоҳ  дар  чунин  шароит  дар  ватани  худ  худамро  ин  қадар  соҳибдавлату  соҳибзабон  ҳис  накарда  будам. Фикр  кардам,  ки  мафкураи  мо  акнун  мехоҳад  ки  аз  муҳити  шуравӣ  бурун  ояду  ҷаҳонӣ  шавад. Мутаасифона  ҷашнвораҳои  қаблии  байналмиллалӣ  ба  хусус  театрӣ  ба  ҷуз  ду  се  ҷумла  тоҷикӣ  дигар  ҳама  ба  забони  русӣ  мерафт  ва  бадбахтона  навиштаҳои  русӣ-тоҷикии  кӯчаҳои  пойтахтамон  ва  ҳамчунин  рекламаҳо  ва  барномаҳои  панҷоҳ  дар  сади  ғайри  тоҷикии  телевизионҳои  Тоҷикистон  касро  новобаста  ба  шӯравии  қаблӣ  мебарад.

Фикр  мекунам,  то  ҳол  Тоҷикистони  ман  аз  шӯравист. Амали  раиси  бунёди  Раёсати  Шведсарӣ  Рушд  дар  Тоҷикистон,  ки  бе  ягон  пӯзиш  бо  тарҷумони  рус  дар  ифтитоҳи  ҷашнвора  сухан  гуфтанаш  инро  собит  мекард, ки  дигарон  ҳам  нисбат  ба  мо  ҳамин  назарро  доранд. Дардноктар  аз  ин  он  буд, ки  раиси  институти  бунёди  мадад  дар  Тоҷикистон  аз  мардуми  тоҷик  бахшиш  пурсид,  ки  бо  русӣ  ҳарф  мезанад, вале  баъди  ба  сухан  шуруъ  кардан  чунон  фарҳангиёни  тоҷик  бо  хурсандиву  кафкӯбӣ  истиқбол  карданд, ки  шояд  русҳо  барои  забонашон  ингуна  истиқбол  намекарданд! Шояд  ба  ҳамин  хотир  дар  пӯшидашавии  ҷашнвора  бе  ягон  узру  маънӣ  ба  сухани  русиаш  идома  дод. Ёдам  суханони  консули  фарҳангии  сафорати  Фаронса  ҷаноби  Ив  Манвил  омад, ки -
"Ман  ду  сол  ба  хотири  Тоҷикистон  омадан  забони  форсӣ-тоҷикиро  омӯхтам, вале  баъди  инҷо  омадан  фаҳмидам,  ки  ба  шумо  тоҷикҳо  забони  русӣ  лозим  будааст"-гуфта  буд! Ҷори  истиқлолият  зада  метавонем, аммо  манфиатҳои  ӯро  ки  бояд  ҳифз  кунад...?! Ақалан  дар  дохили  кишвари  худамон...!

Аз  тарафи  синамогарон  ба  ин  иқдом  сар  задан  кори  саҳл набуд. Ба  хусус  дар  вазъият  ва  муносибате, ки  синамогарони  мо  нисбат  ба  забони  русӣ доштанд  ва  доранд. Кош  ин  таконе  мешуд  ба   фарҳангиёну    синамогарони  миллат  барои  шинохти  асли  хеш. Ин  раванд  дар  кишварҳои  Қазоқистон  ва  Қирғизистон  6-7  сол  пеш  шуруъ  шуда  буд.  Аз  рӯи  мушоҳида  фикр  мекунам  нисбат  ба  муасисаҳои  фарҳангӣ  забони  давлатӣ-тоҷикӣ  дар  клиникаи  шахсии  табобатии  академик  Мансуров  беҳтару  хубтар  ҷорӣ  аст. Кор  ба  ҷое  расидааст, ки  ҳатто  коргардонҳои  ба  истилоҳ  дубляжи  тоҷик  муошираташон  аксар  русист. Ана  барои  чӣ  сатҳи  тарҷумаи  филмҳои  тоҷикӣ  аз  назари  ҳунарӣ  ва  забон  ин  қадар  хароб  аст. Он  филмҳои  туркии  ба  тоҷикӣ  тарҷумашуда  аз  рӯи  холӣ  будани  майдони  ҳунар, яъне  набудани  ҳарифи  арзанда  машҳур  шуд(Ҳарчанд  баъзе аз  филмҳо  нисбатан  хуб  буд). Мардум  интихоби  дигар  надошт. Онҳое  ки  имконияти  дидани  силсилафилмҳоро  аз  шабакаҳои  синамои  ҳамзабонони  хориҷӣ(иронӣ,афғонӣ) доранд, муҳаббаташон  аз  филмҳои  тоҷикӣ  кам  нест, ҳарчанд  на  ҳама  лаҳҷаи  онҳоро  хуб  мефаҳманд. Қариб  нисфи  ҳунармандон  ҳатто  гӯиши  тоҷикона  надоранд, иҷро  як  тараф. Ин  бадбахтӣ  мутаасифона  ҳаштод  дар  сади  ровиёни  садову  симо  ва  ҳатто  театрҳоро  фаро  гирифтааст, ки  ин  ҳосили  20-соли  истиқлол  аст. Шояд  наворҳои  замони  шуравии  ровиён  Лӯъбат  Бурҳонова, Мунира  Раҳимова  ё  Санавбар  Раҳимова  ҳастанд, ки  ахбори  русиву  тоҷикӣ  мегуфтанд.  Агар  хато  накунам, гӯиши  русиашон  русӣ  ва  тоҷикиашон  тоҷикӣ  буд(Сухан  сари  гӯиш  меравад  на  сохти  забон, ки  ин  баҳси  дигар  аст).

Хеле  дарднок  аст  вақте  ҳамзабонони  хориҷии  мо  Тоҷикистон  меоянду   забони  ноби  тоҷикӣ  не, балки  забони  махлутшудаи  гумномро  ёд  мегиранд. Чунки  ба  қавли  худашон  муҳити  буда    инро  талаб  мекунад. Суханони  чанд  вақт  пеш  дар  рӯзнома  чопшудаи   устоди  арҷманду  зиндаёд  шодравон  Муҳаммадҷон  Шакурӣ  ёдам  оамад:-агар  ба  ҳамин  минвол  махлутшавии  забон  дар  Тоҷикистон  идома  ёбад, метарсам  ки  ин  забон  баъд  аз  50-сол  аз  байн  хоҳад  рафт... Худо  нигаҳ  дорад!     

Аммо  тарси  ман  дар  он  аст, ки  бузургон  беҳуда  сухан  намегӯянд...!!!    

Мӯҳр