Шарифзода: “Дар Тоҷикистон ҳама чизро бо гап месозанд”
Меҳмоншо ШАРИФЗОДА,
Докторанти Донишгоҳи Берген, Норвегия
Аввалаш дар инҷост
Муддатест ҳама чизро бо гап ё ҳарф сохтаем. Ҳатто ваҳдат, миллат ва истиқлолро. Бехабар аз он ки он сӯи калимот маъниҳои асл ҳастанд, ки дар ташкили ашё ва рӯйдод нақши ҳалкунанда доранд.
Фикр мекунам, ин аз як тараф ба табиати забон ва фарҳанги пурғановати Тоҷикӣ ҳам вобастагӣ дорад, ки ҳар чизи холиеро ба осонӣ олӣ карда метавонем. Ин сифати забони Тоҷикиро дар сафарҳои президенти кишвар ҳам метавон дид, ки чӣ тавр вохӯриҳо ба саҳнаҳои мадҳу ситоиши дарборӣ табдил меёбанд ва мардум зери таъсири ҷодувонаи забон дар бораи чизҳое ҳарф мезананд, ки аслан вуҷуд надорад. Он ҷо умуман фикри солими таҳлилӣ - танқидие, ки ба нафъи ҷомеа бошад, нест. Ин худ танҳо сифати забони равони Тоҷикӣ нест, балки мардум ба ин ҳолат расонда шудаанд ва ҳанӯз аз давраи Шӯравӣ ба ин ҳолат одат карда буданд. Одату ғафлат ва арзишҳои мавҷудаи ҳар як муҳити фарҳангиро инсонҳои бедор зери суол бурда метавонанд ва инсонҳои бедор касонеанд ки аз ин роҳи худӣ - ҳақиқат - қудрат ва фазосозӣ гузаштаанд...
Ин ҷо метавон гуфт ки се чизи муҳимро аз ёд бурдаанд: аввал, мақом ва қудрати забони (фарҳангӣ) Тоҷикиро; дувум, роҳҳои худӣ -ҳақиқат - қудрат ва фазосозро, ки барои сохтмони шахсият, ҷомеа ва инкишоф бунёдианд ва сеюм, қудрат ва созандагиро. Ин аз он сабаб аст, имрӯз ин қавм, ки ба сиёсат даст мезананду ин роҳро худсозияш мегӯянд, нарафтаанд ва дар вуҷуди худ ҳамоҳангии худӣ, қудрат ва ҳақиқатро надоранд. Агар не, ин мардумро аз ин ҳолати барзахӣ (гузариш) барвақт ба ҷое мегузаронданд. Аслан аз шинохти ин чор унсури муҳими сохтмони шахсият ва ҷомеа - худӣ, қудрат, ҳақиқат ва қонун (дониш ва таҷриба дар бораи худ) - бегона мондаанд. Ин рӯйдод моро ба бефарҳангии сиёсӣ расонидааст ва сиёсати имрӯзаи моро фарҳангбунёд наметавон гуфт.
Бубинед, худ калимаи фарҳанг, ки аз ду калима “фар” (нур, дониш) ва “ҳанг” (қудрат) иборат аст, намуна аз мардумест, ки дониш ва таҷрибаи сатҳи баланд доштаанд ва доранд. Мутаминам, ин таҷриба аз фаҳмиши Ғарбиён дар бораи culture, як сару гардан баландтар буд ва ҳаст. Худ калимаи “фарҳанг” ин ҳама унсурҳои созандаро, ки номбар кардем, дар бар мегирад ва инсоне фарҳангист, ки роҳи худӣ - қудрат - ҳақиқат ва фазосозиро гузашта бошад. Ин гуна инсон зиёии асил аст ва метавонад ба сиёсати созанда даст занад. Танҳо чунин мардон ё занон метавонанд худро ҷавобгари номус (ҳаққу ҳуқуқ, моликият) ва таъминкунандаи бехатарии вуҷудӣ ва иҷтимоии мардум ҳисоб кунанд.
Дар ин мамлакат сиёсатро, ки наздиктарин унсур ба ҳастии инсон аст ва ба низомдарорандаи муносибатҳо ва ашёст, бисёриҳо ва ҳатто онҳое, ки дар мақоми баланд ҳастанд аз бефарҳангӣ ва беномусии худ як чизи “ифлос” шинохтаанд. Шояд бисёр рӯйдодҳои паст, ки дар ҷомеа сурат мегиранд, ба чунин фаҳмишҳои пасти баъзе сиёсатмардони (ё беҳтараш сиёсатмаргони) мо алоқа доранд. Ин фаҳмиши кӯчагии сиёсат ба фарҳангӣ баланди Тоҷики муқобил аст, ки фазои сиёсӣ ҳама вақт аз арзишҳои баланди номусӣ, мисли қонун, дин, иқтисод (моликият) ва ахлоқии мардум сарчашма мегирифт...