Шумо чанд зиёиро мешиносед?
Абдулазизи ВОСЕЪ
Дар Тоҷикистон ҳама худро интеллигент мешуморад. Ҳар нафаре аз ин вожа ба қадри фаҳмиш ва идрокаш таъриф мекунад. Яке паҳлӯи мансабдорон истоданро нишони зиёӣ будан мефаҳмад, дигарӣ ҳангоми суҳбати президент бо виқор каф кӯфтанро. Афроде низ ҳастанд, ки мегӯянд, зиёӣ, будан ҳарфи худро доштан аст. Аммо чаро имрӯз интеллигент ба ёдамон расид?
Як дидгоҳи хоси Олга Тутубалина, хабарнигори «Азия-Плюс» бо номи «Неинтеллигентно об интеллигенции» ахиран сару садоҳои зиёдеро ба бор овард. Димоғи даҳҳо нафар «сӯхт» ва даҳҳо тани дигар дар ҳолати хашму ғазаб ба он вокуниш нишон доданд.
Иттифоқи нависандаҳо нишасти изтирорие орост ва масъулини расонаҳои Тоҷикистону ҳатто Иттифоқи рассомонро даъват намуд, то андешаҳои шахсии Олгаро ба баррасӣ бигиранд. Дақиқан маълум набуд, ташаббускорони ин нишаст аз ҷамъ кардани ин афрод чӣ мехоҳанд.
Аммо ҳадафи як матлаби рӯзномаи давлатии «Ҷумҳурият» маълум буд. Ба муаллифи он дидгоҳи бонуи Тутубалина писанд наафтодааст. Атохоҷа Мирзоҷалолов, муовини сардабири “Ҷумҳурият”, дар матлаби «Тутуҳои Тутубалина» ба қавле «титу пити»-и Олгаро баровардааст. Дар баробари он ки ҷаноби Мирзоҷалолов хабарнигори «Азия-Плюс»-ро дар бешарафию боз ким-чиҳо муттаҳам кардааст, ба бархе расонаҳои хусусӣ тамғаи бегонапарастиро ҳам часпонда.
Олга Тутубалина дар матлаби «Неинтеллигентно об интеллигенции» аз Ленин иқтибос оварда ва навишта буд: «Интеллигенция - это не мозг нации, это ее говно». Так говорил вождь мирового пролетариата Владимир Ленин, так хочется сказать и мне, читая новости о возвращении на родину поэта Бозора Собира…».
Дар ин навишта Тутубалина андешаи худро перомуни зиёиёни тоҷик баён карда ва ба назар мерасад, ба онҳое, ки худро зиёӣ медонанд сахт писанд наафтодааст. Баҳсҳо атрофи матлаби Олга, мақолаи ҷавобӣ ба он ва радду бадалҳо атрофи зиёиён водор сохт, ки ба мавзӯи интеллигент рӯ биорем.
Интеллигентҳо киҳоянд онҳо, чӣ нақше доранд ва куҷоянд?
Ба андешаи ин ҷониб, зиёӣ ё ҳамон интеллигент фарде бояд бошад, ки сиришту ақлу одобу рафтораш намунавӣ буда, ба ҳеч ваҷҳ балегӯяки касе набошад.
Ба андешаи ман, соддатарин таърифи зиёиро устод Муҳаммадҷон Шакурӣ, академики равоншод, дар нашрияи “Миллат” карда буд: «Зиёиён касоне ҳастанд, ки дар бораи муҳимтарин масъалаҳое, ки дар ҷомеаи имрӯз вобаста ба миллат ҳаст, бисёр фикр мекунанд. Дар бораи ҳалли масоили муҳим ҳамеша ҳарфи муайян доранд. Онҳо фикрашонро ба воситаи матбуот, навиштаҳо, баромадҳояшон баён мекунанд. Ҷомеа аз рӯи ҳамин андешаҳои аҳли зиё роҳу равиши худро муайян мекунад. Нақши зиёиён барои муайян шудани сиёсати рӯз ва фарҳанги илмӣ ва дигар соҳаҳои сиёсат бисёр аҳамият дорад, ба шарте ба ин хулосаҳои ишон гӯш намуда ҷиддӣ муносибат кунанд, ҷиддӣ дар тамоми ҷомеа муҳокима кунанд».
Бо вуҷуд баъзан атрофи ба кадом гуруҳ мансуб будани зиёӣ радду бадалҳо зиёд мешавад. Ман ба андешаи онҳое розӣ ҳастам, ки зиёиро танҳо як одами донишманду бомақому мартаба ва обрӯву иззати баланд намедонанд, балки зиёиро фарди боҷуръат, ҷасур ва ҳимматбаланд мешиносанд. Зиёӣ воқеан бояд нафаре бошад, ки ҳамеша пайи ислоҳот аст, дар рубарӯи нуқсу камбудиҳои ҷомеа наметавонад хомӯшӣ ихтиёр кунад.
Ӯ ҳеч гоҳ аз гуфтани ҳарфи ҳақ намеҳаросад, парвои аз даст рафтани курсӣ, мақом ва мартабаро надорад. Ғуломи ҳақиқат, адолат ва ростӣ аст.
Агар чунин аст, Шумо чанд зиёиро мешиносед?